Inventarisatie

Verslag inventarisatie binnenstad van Breda tot en met 2020

Overzicht lijst met nieuwkomers in Breda in 2020

Overzicht lijst met stadsplanten Breda tot en met 2020.

Verslag inventarisatie binnenstad van Breda 2015

Overzicht lijst met stadsplanten Breda van 2010 - 2015.

Verslag inventarisatie binnenstad van Breda

In 2010 heeft de plantenwerkgroep van de KNNV afdeling Breda samen met leden van het projectteam stadsplanten Breda de binnenstad van Breda geïnventariseerd. Het betreft het gedeelte binnen de singels en het gedeelte tussen de Vredenburchsingel en Julianalaan. De oeverbegroeiing van de singels is niet meegenomen. Gedurende het groeiseizoen zijn alle straten,  pleinen en openbare gangetjes een of meer keren bekeken op het voorkomen van planten in het stedelijk gebied. Het betreft alleen de openbare ruimte.

Werkwijze.
De binnenstad van Breda is in 7 vakken verdeeld. Elk vak is toebedeeld aan een waarnemer die het vak een of meer keren intensief heeft doorkruist en alle voorkomende wilde planten heeft genoteerd. Hiervoor is gebruik gemaakt van de streeplijsten van Floron om zo zeker te zijn van een correcte naamgeving. Van de meer bijzondere soorten is via een GPS een plaatsbepaling uitgevoerd, uitgedrukt in de Amersfoortcoördinaten. Tevens is van deze soorten de abundantie aangegeven.
Onder bijzondere soorten wordt verstaan: in elk geval rode- lijstsoorten, soorten voorkomend op muren en verder soorten die voor een stedelijke omgeving opvallend of bijzonder zijn.  De term bijzondere soorten is niet scherp afgebakend.
De binnenstad is verdeeld over twee kilometerhokken: 112-399 en 112-400. Op het einde van 2010 zijn alle gegevens verzameld en ingevoerd in een Excelwerkblad.

De binnenstad.
De binnenstad kenmerkt zich vanzelfsprekend door veel geplaveide straten en pleinen waar planten weinig kans krijgen om zich te ontplooien, maar ook door schaduwrijke vochtige gangetjes en kade- en tuinmuren.
De meeste planten zijn aangetroffen in het gebied tussen de echte binnenstad en de singels. Denk hierbij aan omgeving Sophiastraat/Nassaustraat, Chasséveld, Fellenoordstraat, Middellaan en omgeving Beatrixstraat nabij het burgemeester van Sonsbeekpark.

Gevonden soorten.
De inventarisatie levert een interessant scala aan planten op. In totaal zijn er buiten de oeverbegroeiing van de singels 301 soorten gevonden. Een respectabel aantal, die van oorsprong in verschillende biotopen thuishoren.
Het aantal gevonden rode-lijstsoorten is beperkt en betreft een aantal bosaardbeien op een parkeerterrein langs de Marksingel en akkerleeuwenbek boven de parkeergarage achter het Stadskantoor. Dit betekent niet dat er geen bijzondere planten zijn aangetroffen. In het onderstaande een greep uit planten die bijzonder zijn of in het oog springen.

Muurplanten.
Een aparte plaats binnen de stadsplanten nemen de muurplanten in die we op meer plaatsen in de binnenstad aantreffen.  Gevonden zijn: steenbreekvaren, muurvaren, tongvaren, gele helmbloem, klein glaskruid, muurleeuwenbek, muurfijnstraal en vlinderstruik.
Steenbreekvaren is weer terug nabij de veel besproken muur tegenover het Spanjaardsgat. In 2010 zijn drie planten waargenomen. In de Fellenoordstraat op de lage muur met hekwerk voor de Seelig-kazerne staan ruim honderd steenbreekvarens. De overige muurplanten kom je, met uitzondering van klein glaskruid op diverse muren tegen, waarbij muurleeuwenbek en muurvaren beslist geen zeldzame planten meer zijn. Muurvaren is de eerste van de varens die op muren verschijnt. Na circa 20 jaren kan hij zich vestigen. Voor de overige varens geldt al gauw een periode van vijftig jaar. De cement dient voldoende ‘gerijpt’ te zijn om als vestigingsplaats te dienen.
Op de muur langs de Nieuwe Prinsenkade zijn de meest voorkomende muurplanten van de binnenstad te vinden. Klein glaskruid staat slechts op een enkele plaats aan de Middellaan.
Ook kelderputten bevatten een interessante begroeiing; het betreft vooral varens zoals wijfjesvaren, mannetjesvaren en tongvaren. De vochtig putten vormen een ideale groeiplaats. Twee mooie wijfjesvarens staan in de putten achter het stadhuis op het Stadserf. Wijfjesvaren komt ook veel voor langs de singels.

Wat zijn nu voor de binnenstad typische stadsplanten?
Liggende vetmuur kan wel worden aangeduid als één van de meest voorkomende stadsplanten. Een nauwe straatvoeg is voor dit lid van de anjerfamilie met zijn priemvormige blaadjes meer dan voldoende om de gehele cyclus van zaad tot zaad te realiseren. Vroeg in het voorjaar laat de vroegeling zijn kleine witte bloemetjes als een wit waas zien op het plein voor het Casino. Duizenden plantjes versieren de straatstenen,  later gevolgd door een zilverachtig schijnsel van de hauwtjes.  Vroegeling komt ook vaak voor in boomspiegels van planten en op zeer schrale zanderige stukken is ook kaal breukkruid en kransmuur is te vinden. Deze laatste voelt zich ook goed thuis tussen de gevel en de stoeprand en breidt zich vooral in het westen van Breda (Tuinzigt) sterk uit. In 2011 proberen we hier een goed beeld van te krijgen.
In de boomspiegels van de stadsbomen is naast de bekende planten als straatgras, vogelmuur, zandhoornbloem, gewone zandmuur ook klein bronkruid te vinden. Deze laatste plant wordt veelal op natte stukken van weilanden aangetroffen. Op plaatsen waar de grond door trekkersporen of veelvuldig koeiengetrappel  is verdicht en het water blijft staan.
Sterk uitbreidend op de warme plaatsen vooral tussen gevel en stoeptegels is de gehoornde klaverzuring met zijn kleine gele bloemetjes, zijn roodachtig blad en zijn openspringende vruchten. Springzaad zou ook een goede term zijn voor deze plant. Waarschijnlijk is hij meegelift met de tuinplanten en zo de kans gekregen om zich een plek te veroveren in de warme, stenige binnenstad, waar dit plantje zich uitermate goed thuis voelt.

De schijnaardbei grijpt zijn kansen vooral in de schaduwrijke gangetjes en ziet er met zijn knalrode vruchten en gele bloemen aantrekkelijk uit. Helaas, de vruchten zijn smakeloze zomerkoninkjes.
Bijzonder voor de stad Breda is het geslacht der fijnstralen. Het zijn eigenlijk twee geslachten: Conyza en Erigeron. Tot het geslacht Conyza behoren: de alomtegenwoordige Canadese fijnstraal, de uitbreidende gevlamde fijnstraal en de wat minder voorkomende de hoge fijnstraal. Vooral de gevlamde fijnstraal is aan een opmars door de stad bezig en is op veel plaatsen tegen de gevels van huizen te bewonderen.  De opmars in Nederland is zelfs in Breda gestart. Tot het geslacht Erigeron behoren de hoge zomerfijnstraal met zijn madeliefachtige bloemetjes en de reeds eerder genoemde muurfijnstraal.
Lopend door de straten tref je ook diverse soorten klokjes aan, voor het merendeel ontstapt uit de nabij gelegen tuinen. Meest voorkomend is ongetwijfeld het kruipklokje met zijn blauwe stervormige bloemetjes dat zich met succes nabij gevels en tuinmuurtjes ontwikkelt, regelmatig vergezeld van zijn verwanten het akkerklokje en het prachtklokje.
Het inlandse grasklokje met zijn lijnvormige blaadjes is plaatselijk een sieraad voor de singels.
Ook een echte tuinvlieder die buiten de tuinen aan een opmars is begonnen is de eendagsbloem, helderblauwe bloemen sieren de plant.
Zwarte nachtschade, een veel voorkomend akkeronkruid, is in de binnenstad nauwelijks aangetroffen, wel zijn verwant de beklierde nachtschade.  Je moet wel goed kijken om het verschil te zien met deze verwant die op gunstige standplaatsen omvangrijke bossen kan vormen van ruim een meter doorsnede.  Kenmerkend zijn de beklierde haren op de donkergekleurde stengels .
Overblijvende ossentong met zijn helderblauwe bloemen is op wat verwaarloosde plekken zeker geen onbekende. Ook schijnpapaver met gele of oranje bloemen, een veel toegepaste tuinplant, wordt regelmatig nabij voortuintjes gesignaleerd.
De ooievaarsbekken zijn ook goed vertegenwoordigd in de binnenstad.  In de Margrietstraat staat de bermooievaarsbek, een soort die lijkt op de zachte ooievaarsbek maar in alles een maatje groter is. De zachte en de kleine ooievaarsbek en het verwante robertskruid zijn veel voorkomend.
Van de ‘kersen’ is kleine veldkers de meest algemene en in het voorjaar overal talrijk. Dat kan niet worden gezegd van de Amerikaanse kruidkers en de naar muizen ruikende steenkruidkers en de zeldzame roze bloeiende rozetsteenkers. Deze laatste stond boven de parkeergarage achter het Stadskantoor. Ook muf ruikende kleine varkenskers met zijn onooglijke bloemen, de kroonbladeren ontbreken geheel, wordt in toenemende mate tussen de stenen aangetroffen.
Winter- en roze postelein zijn in het voorjaar opvallende verschijningen. Lopend langs de Coulissen nabij het Chasséveld is de winterpostelein een veel voorkomende plant op met grind gevulde vakken nabij de appartementencomplexen. De roze postelein zoekt meer de schaduw op en kan plaatselijk zeer talrijk optreden.
Hoewel grassen en grasachtige minder aandacht krijgen vanwege hun op het eerste oog weinig aantrekkelijk uiterlijk, zijn ze op veel plaatsen te zien. Vooral de eenjarige grassen die in de tweede helft van het seizoen bloeien, gedijen goed tussen de warme stenen. Het zijn planten die het goed doen bij veel licht en warmte. Denk hierbij aan straatliefdegras, glad en harig vingergras en geelrode en groene naaldaar. Plaatselijk laat ook het weinig droogtegevoelig duinriet met zijn stevige wortelstokken van zich horen. Gedijt goed langs stoepranden, maar ook in plantsoenen tussen de klimop of aangeplante heesters. Laat zich zeer moeilijk verwijderen.
Een plant die je vaak tegenkomt op de wat verdichte, natte plekken in de natuurgebieden rond Breda is de tengere rus. Dit schijngras voelt zich ook prima thuis op weinig gebruikte parkeerterreinen, waar tijdelijk water blijft staan.
Op weinig gebruikte parkeerterreinen treffen we ook steeds vaker de bleekgele droogbloem aan. Al vroeg in het seizoen zijn de witte sterk behaarde rozetten soms met honderden tegelijk te vinden, later gevolgd door een sierlijke bloemstengel.  Het parkeerterrein bij het oude kadaster is hiervan een mooi voorbeeld.
Ook kruiden laten zich niet onbetuigd. Vooral citroenmelisse met zijn doordringende geur treffen we verspreid door de stad aan.

Tot slot.
Zelf in de versteende binnenstad van Breda zien planten, zelfs bijzondere planten kans om zich te handhaven.  In bovenstaande is een greep gedaan uit de meest bijzondere planten.  In 2011 gaan we verder en richten ons op de westelijke helft van Breda, net buiten de singels, Haagpoort en Tuinzigt.

Bijlage bij 'Verslag inventarisatie binnenstad van Breda' :
Gevonden planten in de binnenstad van Breda in 2010.
tabel inventarisatie binnenstad Breda 2010.pdf (373 kB)